مورخ کیست؟

با توجه به اهمییت اطلاع از گذشته برای انسان از روزگاران دور افرادی درجوامع به ثبت و ضبط وقایع و نقل انها به دیگران میپرداختند. به کسانی که وقایع تاریخی را فرا میگرفتند و انرا با بیانی شیرین و با گرمی و شور خاصی برای دیگران بازگو میکردند نقال یا قصه گو میگفتند. مردم نیز در مراسم مختلف در مواقع فراغت و استراحت پای سخن انان مینشستند. نقال ها و قصه گوها باید حافظه ی قوی ای میداشتند تا انچه را دیده یا شنیده بودند دقیق به خاطر بسپارند تا باعث تغییر ان نشوند و مبادا ان را فراموش کنند.

از انجا که یاداوری وقایع تلخ و شیرین گذشته برای نسل جوان ارزش تربیتی بسیار داشته و نیز استحکام زندگی اجتماعی با حفظ تجربه های گذشتگان ممکن بوده است معمولا افراد دنیا دیده و کهنسال حافظ خاطره ی تاریخی و سنت های مردم جامعه ی خویش میشدند. انان در طول زندگی طولانی خود شاهد وقایع بسیار بودند و از پیشینیان اخبار گذشته مردم خود را فرا گرفته بودند. در این حال سنت گرایی مهمترین نتیجه ی توجه به تاریخ بود. تا زمانی که خط اختراع نشده بود حافظه ی نقالان و سنت گرایی کهن سالان مهمترین عوامل حفظ و توجه انسان به تاریخ بود.

پس از اختراع خط ثبت و انتقال ان با دقت بیشتری صورت گرفت. اطلاعات تاریخی انسان ها نیز به دلیل گذشت زمان و افزایش روابط میان انها بیشتر شده بود. لذا پس از اختراع خط علاوه بر نقالان و قصه گویان عده ای به عنوان واقعه نویس یا تاریخ نویس به نوشتن شرح رخدادها میپرداختند انان علاوه بر شرح رویدادهابه ثبت تاریخ (زمان وقوع ان ) نیز توجه داشتند. در حقیقت انان علاوه بر تاریخ نویسی منجم نیز بودند و محاسبه و تنظیم تقویم نیز میپرداختند به همین علت کارهای مربوط به تاریخ نجوم و تقویم معمولا به دست یک نفر انجام میشد.

تاریخ در لغت به معنای تعیین وقت وقوع یک رویداد است اما در مفهومی گسترده تاریخ دانشی است که علاوه بر تعیین وقت رخدادها به شرح تحلیل و تفسیر انها نیز میپردازد.

در ابتدا مورخان فقط انچه را دیده یا شنیده بودند مینوشتند. یعنی انها انچه را خود به چشم میدیدند یا اخباری را که سینه به سینه نقل شده بود به صورت کتاب تاریخ در می اوردند.با گذشت زمان کتابهای تاریخی و مطالب انها افزایش فراوان یافت و بر طول تاریخ بشر افزوده شد. به همین جهت گروهی از مورخان به نوشتن انچه میبینند یا اخباری که میشنوند اکتفا نمیکنندبلکه به تحقیق در مطالب کتابهای تاریخی و تصحیح و تحلیل ان میپردازند. در جقیقت انها پژوهشگر تاریخ هستند. امروزه به دلیل گسترش حوزه ی علم تاریخ و توسعه ی روش های ان تحقیق درباره ی تاریخ و تدریس ان به صورت حرفه ای تخصصی درامده است.
و نمیتوان منکر این شد که تاریخ و تمدن در نزد تمام کشورها امری مهم محسوب میشود.

تاریخ چیست و به چند دسته تقسیم می شود؟ و کدامیک مهمتر است؟

تاريخ را سه گونه مي‏توان تعريف كرد:

1. علم به وقايع و حوادث سپري شده و اوضاع و احوال گذشتگان. زندگينامه‏ ها، فتحنامه‏ ها، سيره ‏ها كه در ميان همة ملل تأليف شده و مي‏شود از اين مقوله است.
علم تاريخ در اين معني، اوّلاً جزئي، يعني علم به يك سلسله امور شخصي و فردي است نه علم به كلّيات و يك سلسله قواعد و ضوابط و روابط، ثانياً يك علم «نقلي» است نه عقلي، ثالثاً علم به «بودن‏»ها است نه علم بن «شدن‏»ها، رابعاً به گذشته تعلّق دارد نه به حاضر. ما اين نوع تاريخ را «تاريخ نقلي» اصطلاح مي‏كنيم.

2. علم به قواعد و سنن حاكم بر زندگي هاي گذشته كه از مطالعه و بررسي و تحليل حوادث و وقايع گذشته به دست مي‏آيد. مورّخ به معني دوم در پي كشف طبيعت حوادث تاريخي و روابط علّي و معلولي آنهاست تا به يك سلسله قواعد و ضوابط عمومي و قابل تعميم به همة موارد مشابه حال و گذشته دست يابد. ما تاريخ به اين معني را «تاريخ علمي» اصطلاح مي‏كنيم.
اين جهت، تاريخ را بسيار سودمند مي‏گرداند و آن را به صورت يكي از منابع «معرفت» (شناخت) انساني درمي‏آورد و او را بر آينده ‏اش مسلّط مي‏نمايد.
تاريخ علمي مانند تاريخ نقلي به گذشته تعلّق دارد نه به حال، و علم به «بودنها» است نه علم به «شدنها»؛ اما بر خلاف تاريخ نقلي، كلي است نه جزئي، و عقلي است نه نقلي محض.
تاريخ علمي در حقيقت بخشي از جامعه شناسي است؛ يعني جامعه شناسي جامعه ‏هاي گذشته است.

3. فلسفة تاريخ؛ يعني علم به تحوّلات و تطوّرات جامعه‏ ها از مرحله‏اي به مرحلة ديگر و قوانين حاكم بر اين تطوّرات و تحوّلات؛ به عبارت ديگر، علم به «شدن» جامعه ‏ها نه «بودن» آنها.
از اين سه نوع نوع دوم يعني(تاريخ علمي) از همه مهمتر است.